Конспект-1
МЕТАЛДАРДЫ ӨНДІРУ
Металлургия – металдарды және құймаларын алудың өнеркәсіптік әдістері туралы ғылым саласы. Металлургия қара (темір және құймалары), түсті металдар (басқа металдарды) өндіру болып екіге бөлінеді.
Пирометаллургия – жоғары температурада металдарды кендерден басқа химиялық заттармен (көміртек, көміртек (II) оксиді, сутек т.б.) және металдармен (алюминий, магний) тотықсыздандыру арқылы алу. Бұл әдістің артықшылығы – көміртек пен сутек арқылы ластанбаған таза металдарды өндіруге болады. Мысал реакциялар:
SnO2 + 2C = Sn + 2CO↑
Cu2O + C = 2Cu + CO↑
MoO3 + 3H2 = Mo + 3H2O
TiO2 + 2Mg = Ti + 2MgO
3MnO2 + 4Al = 3Mn + 2Al2O3
Гидрометаллургия – металдарды кендерде бөлу үшін сулы ерітінділер қолданылады. Мысалы, мыс оксидінен мыс сульатын алу кезінде күкірт қышқылынығ сулы ерітіндісі қолданылады:
CuO + H2SO4 = CuSO4 + H2O
Кейін, алынған мыс сульфатын электролиздеп таза мыс алады. Күміс, мырыш, молибден, алтын және уранды да осындай әдіспен алады.
Электрометаллургия – металдардың ерітінділерін немесе балқымаларын электролиздеу арқылы металл алу. Бұл әдіс арқылы алюминий, сілтілік, сілтілікжер металдар өндіріледі.
1. Сілтілік және сілтілікжер металдарды алу үшін олардың тұздарының балқымаларын электролиздейді:
2NaCl = 2Na + Cl2↑
CaCl2 = Ca + Cl2↑
4NaOH = 4Na + O2↑ + 2H2O
2. Белсенділігі орташа немесе төмен металдарды алу үшін олардың сулы ерітіндісін электролиздейді:
MnSO4 + 6H2O = Mn↓ + 5H2↑ + 3O2↑ + H2SO4